Peaks of the Balkan

Op een dag… het was donderdag, geloof ik, maar dat durf ik niet eens meer met zekerheid te zeggen, zo gaan de dagen en de data in elkaar over als je achter elkaar door zoveel landen reist, mensen ontmoet en ervaringen op doet…
--
Op die dag, dus, zouden we om half 8 ’s ochtends opgehaald worden bij ons hotel Shkodra L, in Shkodër, om over een slechte weg de bergen ingebracht te worden naar Theth. De keus om ter plekke vervoer te regelen, en het niet aan onze Big White over te laten hadden we al tijdens onze voorbereidingen gemaakt. Sterker nog, daar was al een heel traject aan overwegingen, puzzelen en navragen aan vooraf gegaan! Met Jan’s wens om ‘ergens’ boven de boomgrens te kunnen wandelen, had ik de Alpen verworpen. Ik vond het zonde van een hele rit naar Zuid-oost Europa om eerst een dag of vier te stoppen in een gebied dat vanuit Nederland prima te bereiken is. Al lezend en zoeken naar informatie over de Balkan, kwam ik steeds de ‘Peaks of the Balkan’ tegen, een wandelroute in 10 etappes door het Prokletije gebergte (192km), van Albanië door Montenegro naar Kosovo. Prokletije – Bjeshkët e Nemuna in het Albanees – betekent vrij vertaald ‘Vervloekte Bergen’, en de foto’s van dat gebied zijn werkelijk schitterend. De eerste etappe, van Theth naar Valbonë (in Albanië), een wandeling van 5-6 uur (18km) over de Valbonë pas, is vrij populair en schijnt goed te doen te zijn. Zoekend naar ervaringen van reizigers, heb ik de afgelopen maanden tijdens mijn wekelijkse rondje in de sportschool, op de crosstrainer en loopband, gekeken naar reisblogs, youtube filmpjes en tripadvisor reviews. De route tussen Theth naar Valbonë (of anderom) wordt door veel mensen - waaronder ook, naar eigen zeggen, ‘niet al te sportieve’, ‘lichtelijk obese Amerikaanse’ en ‘pensionado’-reizigers – beschreven als een ‘hoogtepunt van hun reis door Albanië/Montenegro/Balkan’, ‘geweldige ervaring’ en ‘lange maar niet al te zware tocht’.
--
Onze bergtocht bestemming was gekozen. De Albanese bergen zijn nog relatief onontgonnen gebied, en al is het toerisme in de afgelopen 5 jaar explosief toegenomen en worden er veel pensionnetjes gebouwd, de sfeer in de bergdorpjes schijnt nog behoorlijk authentiek te zijn. Omdat Theth niet te bereiken is zonder 4x4, zouden we vanuit Montenegro, bij het dorpje Plav de grens over gaan en dan naar Valbonë rijden, waar tot net buiten het dorp wel asfalt ligt. Een rit, volgens Google Maps, van ongeveer 120km, waar we vier uur over zouden doen. We zouden dan vanuit Valbonë naar Theth kunnen lopen, daar een dag blijven en weer terugwandelen. Vanuit Valbonë zouden we vervolgens, via een spectaculaire veertocht over het Komani meer naar Shkodër kunnen en van daaruit weer naar Montenegro voor een paar dagen in een huisje aan het meer van Shkodër.
Plan gemaakt, overtocht met de veerboot en accommodaties (en parkeerplek) in Valbonë en Theth geboekt, en alles geregeld (al in April). Ik maakte me wel een beetje zorgen over die 5-6 uur durende wandeltocht met 800m stijgende en 1000m dalende (en visa versa) hoogtemeters, maar met wat extra oefenen op de loopmachine met helling 12-15% hoopte ik me daar nog wat in te trainen. En met het vooruitzicht van de prachtige vergezichten zou het me vast wel gaan lukken. Maar we kregen allemaal wel veel zin in ook dit deel van de reis.
--
Totdat we vorige maand toch nog een papieren wegenkaart van het gebied kochten om voor de zekerheid de hele route van onze reis, met name in Montenegro en Albanië, na te gaan… Hmm, de volgens Google Maps aangegeven weg tussen Plav (MNE) en Valbonë (AL) stond helemaal niet op de wegenkaart…. Ook niet een heel klein wit weggetje! Navraag bij het guesthouse in Valbonë bevestigde helaas onze zorg. Er was inderdaad geen doorgaande weg van Plav naar Valbonë. Sterker nog, de enige grensovergang vanuit Montenegro naar Albanië was tussen Podgorica en Shkodër! Een alternatieve route om Albanië in te komen was via Kosovo, maar dat zou ook heel veel reistijd kosten (ruim 8u) en dan was het nog maar de vraag hoe lang het zou duren om de grens over te komen. Change of plans: naar Shkodër rijden ipv naar Valbonë, daar overnachten en dan met een 4x4 naar Theth. In plaatst van Valbonë-Theth-Valbonë zouden we dan alleen de Theth-Valbonë route lopen, omdat we wel met de veerboot over het Komanmeer terug wilden.
--
In het hotel in Shkodër had de eigenaar zo een lift naar Theth geregeld. Onze chauffeur was Pashko, een local die ’s ochtends vroeg de berg af zou komen om ons op te pikken en voor €10 per persoon mee naar het dorp te nemen. Met Fiene en Lena, tussen onze rugzakken, in de achterbak, Nynke, Tijmen en ik op de achterbank en Jan met het fototoestel voorin, reed Pashko vlot zigzaggend tussen al het verkeer Shkodër uit en al snel een weg richting de bergen in. In een dorpje een tussenstop om kilo’s aubergine en paprika en dozen eieren mee terug te nemen voor zijn vrouw. Een kwartier later nog eens stoppen voor een kop turkse koffie en een handvol kleine gele pruimpjes van de boom, en toen begon de reis echt. Ruim anderhalf uur over een bochtige weg de berg op. Na een laatste dorpje hield het asfalt op en werd het een echte ‘dirtroad’ van rotsige stenen en keien. Nog steeds in een behoorlijk rap tempo gingen we omhoog. Af en toe erg dicht langs behoorlijk diepe afgronden, waar slechts sporadisch een enorm gedeukte vangrail of een paar betonblokken als afrastering stonden.

Pashko sprak goed Engels – hij had als voormalig politieman onder het communistische regime een paar jaar als politiek vluchteling in Birmingham gewoond – en vond het leuk om ons over zijn dorp en het leven daar te vertellen. Hij komt uit Theth en in de zomermaanden runt hij met zijn vrouw en drie dochters een guesthouse (vandaar de grote zakken groenten), in de winter – van november tot april kun je het dorp niet in of uit omdat de wegen dan onbegaanbaar zijn door sneeuw – wonen ze in Shkodër. Fiene was inmiddels van de achterbak naar de schoot van Jan verhuisd, en Pashko paste zijn snelheid aan aan haar groen-bleke snoetje. Het mocht niet baten, de slingerweg eiste zijn tol… We hadden inmiddels het hoogste punt bereikt en gingen nu naar beneden de vallei in. Nog een shuffle (Fiene in het midden op de achterbank, Tijmen in de achterbak bij Lena) en weg waren we weer. Nog een minuut of 30 te gaan. De vrouw van Pashko had inmiddels al een paar keer gebeld waar hij bleef, want ze zat op haar voorraad te wachten, zodat ze kon gaan koken. Op onze vraag wat er bij hen voor vanavond op het menu stond, belde hij zijn vrouw zodat Jan dat rechtstreeks aan haar kon vragen. Niet zijn divisie.

Met flink wat tegenliggers – nog verbazingwekkend veel personenauto’s van allerlei nationaliteiten – duurde het uiteindelijk nog wel even voor we in het dorp waren. Een stuk of 40 huizen verspreid door de hele vallei, de meesten vrij nieuw, met rijen lakens die van de balkons naar beneden hingen om te drogen. Duidelijk allemaal pensions. Duidelijke straten (of straatnamen) hebben ze hier niet, er lopen wat tracks tussen en langs de verschillende erven, maar ergens halverwege het dorp waren we bij Bujtina (=pension) Polia waar we twee nachten zouden blijven. Het was net 12u, tijd voor lunch in het zonnetje. Daarna zijn Jan en ik het dorp door gelopen, terwijl de kinderen op hun kamer hingen met een spelletje Uno of iets te lezen (wifi is er niet en omdat alles op onze rug mee moet over de bergpas hadden we minimalistisch gepakt). Na het tempo van de laatste week was het een welverdiend luieren tot het tijd was om naar het restaurant van Pashko en zijn vrouw te gaan (lam, gevulde paprika, pittige aubergine, schapenkaas en vers brood, voor ons €7, voor de kinderen €3,50).
--
Na een rustige nacht, met het geruis van de rivier als enige geluid, en de belofte aan de kinderen dat ze mochten uitslapen, gingen we ’s ochtends pas om 10u aan het ontbijt. Vers brood, meloen, cornflakes, schapenkaas en een gebakken eitje. Een goede basis om naar de waterval te lopen. Onderweg eerst een bezoekje aan de ‘lock-in’ toren, die vroeger gebruikt werd om bloedvetes te voorkomen: bij geschillen en ruzies werd een heethoofd in de toren opgesloten (ter bescherming van zichzelf of anderen). Terwijl hoogopgelopen gemoederen zo tot rust konden komen werd er een ‘rechter’ gekozen – een wijs persoon uit een onafhankelijke familie in het dorp (of een ander bergdorp) die goedkeuring kon dragen van beide families waartussen het geschil speelde – die zou beslissen tot rationele acties om het probleem op te lossen. Als voorloper van formele rechtspraak was dit de manier waarop hier eeuwen met geschillen (tussen families) is omgegaan. De uitleg werd gegeven door een meisje van een jaar of elf, dat ons in vloeiend Engels de feiten gaf, terwijl haar vader (in traditionele kleding) haar in het Albanees op weg hielp. Een gids vande toekomst. Ze was heel blij met de fooi die we haar gaven.
--
Na een uurtje wandelen in de felle zon – maar niet zo heet als in Nederland, begrijp ik – een soort van het pad volgen en een beetje op gevoel van richting, kwamen we bij de waterval aan. Onderweg zagen we salamanders (zo snel dat Tijmen ze niet eens kon vangen), springvlinders (zo door ons genoemd omdat ze er uitzien als een sprinkhaan, tot ze gaan springen en dan wegvliegen als vlinders met oranje vleugels), en een schildpad… Hu? In het wild, hier? We hebben ‘m speciaal voor neef Roan op de foto gezet. Bij de waterval wat water gedronken, foto’s gemaakt en lekker even gezeten op de rotsen. De terugweg duurde wat langer… via een doorsteekje (Jan dacht af te kunnen snijden) kwamen we terecht op het erf van wat een verlaten huis bleek, en moesten we door braamstruiken klimmen om een kudde schapen te omzeilen en weer op de route te komen. Het verschil tussen weg, pad, paadje en iets-wat-niet-zo-bedoeld-was-maar-waar-je-wel-doorheen-kunt is hier niet heel groot, dus we zijn wel een paar keer verkeerd gelopen. Hopelijk is de route naar Valbonë beter aangegeven…
In een houten berg/boomhut uitkijkend over de vallei hebben we wat gegeten: verse tomatensalade, gekruide aubergine, schapenkaas en een gebakken eitje. De diversiteit in lokale gerechten is niet bijster groot, en de kaas gaat bij ons allemaal wat tegen staan, maar het ging er toch weer prima in. Op weg terug naar ons pension kwamen we een Nederlanders stel tegen, dat ons aansprak. Ze waren vanuit Montenegro onderweg geweest naar Valbonë, maar waren vlak voor de grens, een kilometer of 5 van Valbonë gestrand omdat de weg daar stopte – ja inderdaad, dat bleek het dorpje Plav te zijn geweest… - en hadden toen helemaal om gereden via Podgorica en na de grens de bergweg naar Theth genomen. Met hun eigen auto waren ze hier aangekomen (zoals hij zelf zei: vraag me niet hoe, want de weg was verschrikkelijk…), maar hadden er onderweg niet aan gedacht om te pinnen. Daar stonden ze dan, met ongeveer €15 aan contanten op zak, dichtstbijzijnde pinautomaat 2,5u verderop en enigszins in paniek. Ik kon ze niet meer dan €20 van mijn cash voorraad geven - we moeten zelf namelijk ook nog 3 nachten betalen en onze reis de berg af - en de tip om het met Pashko op een akkoordje te gooien, die gaat vast nog wel een keer de berg af.

De rest van de middag hebben we bij onze kamer op het terras gezeten. Nynke en Jan met een boek, Tijmen met een muziekje, ik schrijvend en Fiene en Lena spelend met de hele schare kleine kinderen van de familie. De helft van die kindjes spreekt Engels omdat ze in New York wonen en de zomer hier bij de familie doorbrengen omdat één van de zussen dit weekend gaat trouwen, dus het was een drukke boel. Gezellig dagje zo.
--
Vanochtend stonden we weer op tijd op. De rugzakken inpakken, goed ontbijten, een lunchpakket maken en om half 9 bracht één van de broers van Bujtina Polía ons het dorp door naar het eind van de dirtroad om de hetroute naar Valbonë op te pikken. Toen we langs het kerkje reden, werden foto’s gemaakt van aanstaande bruidspaar, de broer – die ons wegbracht – vertelde dat zijn zus traditioneel vanuit haar ouderlijk huis ‘weg gaat’ het huwelijk in. Het hele dorp zal daarbij komen kijken. De echte bruiloft en het feest zullen de dag erna in Shkodër plaatsvinden. Hij vertelde ons ook dat zijn oudste broer, en eigenaar van Bujtina Polía vandaag met een groep van 23 Italianen vanuit Valbonë naar Theth zou lopen. Dus we zouden hem vast tegenkomen. Een man met een grote baard.

Om 9u zwaaiden we de jeep uit, en stonden we aan het begin van het pad. De wandelroute over de pas zelf was 9,5km, met 1000 meter stijgen over 5,5km voor we bij de pas zouden zijn (geschatte tijd 3-3.45u), en daarna 800m dalen over 4km (2-2,5u). Het zonnetje scheen, maar gelukkig liepen we het eerste stuk grotendeels in het bos. Jan en ik allebei met een rugzak, en de kinderen hadden samen twee kleinere rugzakken en een tas met lunch. We besloten om elk half uur te wisselen, zodat er telkens één van hen even zonder tas kon lopen. Het eerste half uur was zwaar voor mij - zoals voorspeld kostte het me moeite om mijn ademhaling regelmatig te krijgen en niet benauwd te worden, maar de rest liep kletsend en huppelend naar boven. Na twee taswissels kwamen we het bos uit en staken we een bergwei over, en inmiddels ging het bij mij ook beter. Het eerste van drie barretjes onderweg lieten we liggen, want we waren net 2u onderweg en wilden een flink stuk doen voor we zouden stoppen. Tegen half 12 kwamen we steeds meer afdalende mensen tegen, die ons lieten weten dat we bijna bij de pas waren. We weten nu waarom we in Bosnië en Montenegro zo weinig Nederlanders zijn tegengekomen… die lopen allemaal in Albanië over de Valbonë pass!
--
Het laatste stuk naar de pas vond ik zwaar. Ruim 3u behoorlijk snel stijgen, waarvan het laatste stuk in de zon, eiste zijn tol en die rugzak begon flink te wegen en mijn benen voelden als pap… Maar om 12.15u een laatste bocht, en toen zicht op een smalle richel met een hele groep mensen erop. Italianen… en een flink bebaarde Albanees, die van ons guesthouse. Even gegroet, en toen gingen we – ik bijna huppelend, wat een genot om niet meer omhoog te hoeven – naar beneden. Deze kant was ruig rotsachtig en adembenemend mooi. We besloten af te dalen tot het tweede barretje om daar te lunchen. Bij Simoni Kafe hebben we koude frisdrankjes uit de waterbak gehaald (voor 1000 Leke) en onze broodjes gegeten. Daarna nog een kopje turkse koffie (de helft is drab, de andere helft pittig brouwsel) en we gingen weer op weg. Het zou nog een ongeveer anderhalf tot twee uur duren voor we bij het eind van het voetpad zouden zijn, maar daarna hadden we nog 3km onverhard en 4-5km asfalt voor de boeg voor we bij het guesthouse zouden zijn. Nog even te gaan dus. Inmiddels was de zon verdwenen. De lucht zag er dreigend uit, en er vielen wat druppels. Toen die druppels na een uurtje over gingen in serieuze regen, en we alles al zo veel mogelijk met vuilniszakken bedekt hadden, besloten we bij het derde en laatste barretje te schuilen als we daar aan zouden komen. Dat was gelukkig al na een paar minuten. In de inmiddels stortregen hebben we daar ruim een uur onder een afdakje thee gedronken, gekaart, gelezen en met een paar Kosovaren zitten kletsen. Echt warm was het niet, maar beter dan drijfnat worden. Toen het opklaarde gingen we op weg voor het laatste stuk. Een half uurtje naar het eind van het pad, en toen hebben we ruim een uur over een bizar rotsig (gletsjer) terrein gelopen voor we bij de verharde weg aankwamen. Nog drie kwartier langs de weg, maar toen waren we, inmiddels met vermoeide benen en voeten – eindelijk – om half 6 bij Bujtina Valbonë, een gloednieuw hotel met HEERLIJK uitziende bedden. Vanavond vroeg naar bed. En hoe ik morgen hier de trap af kom…. daar denk ik nog maar even niet over na. Nu voel ik me trots en voldaan! Wat een prachtige tocht.