De wet van de remmende voorsprong

Techniek kleurt ons leven. Nieuwe uitvindingen worden vertaald naar dingen die we elke dag gebruiken. Maar de stap van de techneut die iets uitvindt in het laboratorium naar het uitrollen van die techniek kost geld. Soms, zoals bijvoorbeeld bij het introduceren van de tablet, ligt de keuze bij de individuele consument, maar soms heb je ook uitvindingen waar een heel land een grote investering in moet doen en die knoop is niet zomaar doorgehakt want dat kost serieus geld en moet vaak ook langs allerhande bestuurlijke lagen. Een hogesnelheidslijn, hartstikke mooi maar wel duur. Doen of niet doen?

Met de auto ging het ook zo. In het Nederland van 1970 was het een luxe artikel. Het overgrote deel van de bevolking kon zich geen auto veroorloven. De fiets was een vervoersmiddel voor de gewone man. Binnen de stad fiets je, daar buiten pak je de bus, trein of tram. Nederland 1980. De auto wordt populairder maar fietsers zijn er nog volop. De vinex wijken worden gepland, wegen worden gebouwd en naast die wegen liggen, uiteraard, fietspaden. Nederland 2013. De wegen zijn bomvol, maar gelukkig zijn er fietspaden waarop wij en onze kinderen nog veilig kunnen rijden.

Denk nu eens aan je eigen dorp of stad, Zoetermeer, Zeist, Utrecht, Son en Breugel…. Hoe zou jouw stad eruit zien als vrijwel iedereen in 1970 een auto had gehad en er dus geinvesteerd was in asfalt, veel asfalt? Even ter herinnering, dat is dezelfde periode waarin ons prachtige groene Nederland door de barbaren van de ruilverkaveling is omgevormd tot een tameijk afzichtelijk landschap met de uitstraling van een biljartlaken (met wat postzegels natuur en Twente als ontzondering). Inderdaad, maar gelukkig was de stedenbouwkundige planning het democratiseren van de auto voor.

Newton/Boston 2013. Commonwealth Avenue, Brighton Avenue, Massachusets Avenue, vierbaanswegen die dwars door de stad lopen, met aan de buitenkant van de weg een stippelllijn en daarnaast de stoep. Rechts van de stippellijn is wat men hier “het fietspad” noemt. In Amerika was de auto al veel vroeger gemeengoed, en in de stedebouwkundige planning is daar ook rekening mee gehouden door het neerleggen van veel asfalt. Met fietsten niet, dat is een moderne hobby van academici, avonturiers en health freaks, maar wel iets waar steeds meer mensen achterstaan, inclusief de burgmeesters van Newton en Boston. Er moeten dus fiestpaden komen maar dan wel op het bestaande asfalt. Een stippellijn dus.

Dit is wat men noemt, de wet van de remmende voorspong.

Jaren vijftig. Terwijl mijn oma nog met de melkschuit van Wilnis naar Amsterdam vaart, is in Amerika de telefoon al een normaal verschijnsel. De telefoon in de VS bracht hele nieuwe mogelijheden, en waar mogelijheden liggen worden ze gepakt, dus veel bedrijven bieden produkten aan om service via de telefoon te bieden. Geen gedoe meer met brieven om iets aan te schaffen, een telefoontje is genoeg. Helaas is voor veel Amerikaanse bedrijven de telefoon de hedendaagse melkschuit. Koop voor de grap maar eens een pre-paid telefoonabbonnement en waardeer dan je saldo maar eens op. lnternet? Nooit van gehoord. Nee hoor, we bellen wel. Via een keuze menu moet je dan de gegevens op je telefoonkaart inroepen. Of als dat niet lukt lekker babbelen met een dame met één van die ondefinieerbare accenten. Zij verstaat jou niet en jij haar niet. Er is geinvesteerd in de telefoon als communicatiemiddel, het internet is er wel maar vereist een overstap die investering vergt dus blijft het oude systeem nog even in stand.

Zo zijn er hier in Amerika nog een aantal andere zaken waarvan je denkt, waarom kan dat niet anders? Bankzaken? Veel betalingen gaan nog steeds het meest efficient via een cheque, en zelfs als je online bankiert, dan houdt een automatische betaling in dat je bank op vastgelegde dagen een (fysieke!) cheque stuurt naar de ontvanger! Electriciteit? Loopt via draden boven de grond en heeft maar 120 Volt spanning. Duurzaam bouwen? De meeste huizen worden van hout gebouwd en net deugdelijk genoeg om het een aantal decennia uit te houden. Daarna wordt bij wisseling van eigenaar plat gegooid om er een nieuw, groter, meestal houten, huis neer te zetten. En de wegen zijn over het algemeen in zeer slechte staat, en worden net genoeg opgelapt om het weer tot de volgende vrieskou te redden.

Maar Nederland is niet anders, hoor. De wet uit 1940 die motorvoertuigen (lees tanks) voorrang gaf op fietsers die van rechts komen is pas een paar jaar geleden afgeschaft, ons staatshoofd is niet democratisch verkozen, onze auto’s zijn handgeschakeld, onze dijken worden bewaakt door democratisch gekozen amateurs en op de meeste plekken moet je betalen voor wifi. Nou ja zeg!