De Boekenwurm en de Wandelende Encyclopedie

In de auto. Op weg naar een weekendje Vermont of de Berkshires, een dagtochtje Newport of één van de musea waarvoor we een jaarkaart hebben. Met ons zessen of met opa’s, oma’s, familie of vrienden, die net op bezoek zijn. Het maakt eigenlijk niet uit waarheen of met wie, er is zich bepaald een patroon aan het ontwikkelen:

Lena en Fiene zitten de haren te kammen van hun nieuwe American Girl - ja, we zijn overstag gegaan en de meiden hebben allebei voor hun verjaardag een Amerikaanser-dan-Amerikaanse AG-pop gekregen (kijk voor de aardigheid eens op de website www.americangirl.com, en dan vooral naar de ‘services’ die dit concept biedt). Nynke leest een boek - Engels of Nederlands, dat maakt haar niet uit. En Tijmen zit gezellig om zich heen kijkend de wereld van commentaar te voorzien: Wist je dat pasta eigenlijk in China is uitgevonden? In Florida komen geen krokodillen voor, maar wel alligators, die hebben een smallere bek. Weet je dat de maan net zo groot is als de Verenigde Staten, en Mercurius staat zo dichtbij de zon, dat je daar nooit de zon helemaal kan zien. Pluto is geen planeet, dat is een dwergplaneet. En Pluto draait wel om de zon, maar niet om zijn eigen as.... net als de maan, die is aan de ene kant ijskoud en aan de andere.... DUNKIN DONUT....! Ahhh, mogen we er één? Nee? Jammer.... Ik weet hoe je in het Chinees berg schrijft, en weet je dat het teken voor water......

Nieuwe feiten en weetjes – of het nou over dieren, planeten, geschiedenis of natuurkundige onderwerpen gaat – blijven ons overspoelen. Vaak tussen neus en lippen door, soms in antwoord op een vraag, of midden in een gesprek. Er zijn zelfs momenten dat wij ons al tot Tijmen wenden, omdat hij het misschien wel weet (Tijmen, weet je toevallig hoe lang de Chinese muur is?). Maar elke keer zijn we weer verbaasd waar Tijmen al deze informatie vandaan haalt.
Op de vraag hoe hij ‘dit nu weer weet’, was in Nederland vaak het antwoord ‘oh, dat was bij HBB (huisje-boompje-beestje, een school-TV programma)’, maar hier varieert de bron: Tijmen vergaart zijn kennis (als een spons!) vanuit een ‘social studies’-project over Mexico of China, een televisieprogramma, een informatieboek uit de schoolbieb, van iets wat papa vertelde, of een les van één van zijn juffen.
En juffen heeft Tijmen genoeg: naast Ms Hunter, zijn leuke enthousiaste klassejuf, heeft hij ook Engelse les van Mrs Murray, en leesles van Ms Mead. Lezen blijft voor Tijmen lastig, maar omdat zijn dyslexie hier als een ‘disability’ gezien wordt, net zoals blind- en doofheid, ADHD en vertraagde (mentale) ontwikkeling, komt hij in aanmerking voor begeleiding door een ‘learning specialist’. Drie keer per week wordt Tijmen uit de klas gehaald voor 45 minuten één-op-één leesbegeleiding met Ms Mead. En hoewel de leeslesjes volgens Ms Mead soms behoorlijk saai zijn (veel herhaling), is ze enorm onder de indruk van Tijmens inzet. Én ze geniet van het enthousiasme waarmee hij haar aan het eind van zijn leesles allerlei vragen stelt over Amerika, over begeleiding van dyslexie (are you also dyslectic? My dyslectic teacher in the Netherlands was dyslectic and that’s why she knows so well how she can help me), en haar allerlei wetenswaardigheden vertelt over Nederland.
Als we terug denken aan die eerste weken hadden we ons niet voor kunnen stellen dat onze Tijmen zo gemakkelijk Engels zou gaan kletsen! En hoewel hij een vrij Nederlandse tongval heeft (in tegenstelling tot Lena, die haar woorden accentloos in lijzig Amerikaans uitspreekt), maakt hij nu kletspraatjes met jan en alleman: met Ann, de klaar-over, aan wie hij uitlegt hoe we grandpa and grandma noemen in het Nederlands, en wat er allemaal in Zeeuwse babbelaars zit; met de man die bij de buren sneeuw aan het ruimen is, en die uit Brazilie blijkt te komen en wie hij de oren van het hoofd vraagt over het klimaat in zijn thuisland; met een ober in het restaurant, die uit moet leggen hoe verschillende schelpdieren in het Engels heten.... zijn Engelse kwebbel staat niet meer stil.
En dat dit Engels absoluut geen belemmering meer is, blijkt ook uit Tijmen’s resultaten op school. Academisch kan hij op alle vlakken volledig mee, en met rekenvakken loopt hij zelfs flink voor. Hij gaat met heel veel plezier naar school, en heeft veel lol met zijn vrienden Will, Pol en Sandro. Voetballen in de pauze is niet aan hem besteed, maar sinds de sneeuw verdwenen is gaan ze regelmatig basketballen op het plein, en dat vindt hij wél leuk! Gelukkig maar, want de pauzes zijn niet Tijmens beste momenten van de dag.....
Net zoals sommige andere familieleden – ik noem geen namen, maar ze zijn 42 en 67 – heeft Tijmen wat moeite met ‘nutteloze/overbodige/betuttelende’ regeltjes (en daar zijn er nogal wat van, hier in de VS), die hij met een onnozel gezicht (huh...? mocht dat niet...?) aan z’n laars lapt. Naast alle pluimen voor ijver, inzet, enthousiasme en inzicht prijkte er dus ook een duidelijk verbeterpunt op Tijmen’s rapport: stick to the rules!

Nee, dat is met Nynke wel anders! Als er eentje gezagsgevoelig is, dan is het wel onze Nynke. Naar school zonder huiswerk gedaan te hebben? Echt niet, dan moet er een briefje mee voor de juf. Via de achteringang de school in? Dacht het niet! Dat mag niet. Een biebboek te laat inleveren? Ze trekt al bleek weg bij het idee. Sterker nog, ze herinnert Lena en Tijmen eraan dat ze hun boeken/huiswerkfolder mee moeten nemen naar school! Als ze voor een cultureel project 6 items mee moet nemen, dan moet je er niet met 5 aankomen, maar zeker ook niet met 7. Nynke is bij ons degene in huis die wacht tot iedereen buiten is, en controleert of iedereen zijn handschoenen aan of mee heeft. Nynke vraagt of opa wel zover kan lopen, als we een stukje willen wandelen. Nynke deelt haar toetje als er wat te weinig is.
En Nynke kan er niet om lachen als wij een grapje maken over betuttelende regeltjes.... Dan kunnen we wachten op een hele kwade blik van de andere kant van de tafel!

Een mooi voorbeeld: oma had Zeeuwse Babbelaars meegenomen uit Nederland. Een blikje voor elke juf, en een zak om uit te delen in de klas. Fiene mag zonder probleem iets lekkers uitdelen op school, maar helaas heeft Ward school een heel streng beleid als het gaat om etenswaren: geen traktaties, geen snoep met Valentijnsdag, geen eten van/met iemand anders ruilen of proeven. GEEN eten. Speciaal voor Internationale dag mocht Nynke wat vertellen over Nederland, en ze hoopte dat ze dan de babbelaars mocht uitdelen. Ruim een week eerder had ze zelf al aan de juf gevraagd of dat voor deze ene keer mocht. Ze had zelfs het zakje meegenomen, zodat haar juf, Ms Goldman, aan de directrice kon laten zien wat de ingredienten waren (boter, suiker en zout). Op de betreffende dag ging Nynke naar school met haar fotoboekjes van de school en ons huis in Zeist, en typisch Nederlandse dingen. En de boterbabbelaars. ’s Avonds kwamen de babbelaars gewoon weer uit de tas: ze had géén toestemming gekregen om uit te delen! Vanwege de risico's? Toen wij (Jan en ik, en mijn ouders) ongelovig in de lach schoten, en het uitgierden dat dit toch te zot voor woorden was (boter, suiker en zout!!, hahaha, wat kon daar nou mee gebeuren? Tjonge jonge jonge, kon er nu echt niet voor één keer een uitzondering gemaakt worden?), draaide Nynke zich boos en verontwaardig van de tafel af. Een kwartier lang heeft ze zitten mokken en ons geen blik waardig gekeurd. Regels zijn regels. Zij houdt zich daar aan, en wij moeten daar géén grappen over maken. Ook opa niet. Punt.

Van ons mag onze grote meid best af en toe wat losser zijn, maar aan de andere kant is Nynke door haar serieuze aard ook enorm zorgzaam, ijverig en gedreven en daar zijn we natuurlijk wel heel trots op. Zo heeft ze juist door haar inzet en focus (en blijkbaar haar taalgevoel) het Engels zo snel opgepikt, dat niet alleen wij, maar ook haar juf Ms Goldman, en de ELL (English Language Learner) juf, Mrs Murray erg onder de indruk zijn. Binnen een paar maanden tijd draaide Nynke het volledige 4th Grade (=groep 6) programma mee, zonder aanpassingen en zonder vertaalhulp. Ze doet zonder problemen haar rekenwerk, en heeft daar heel veel lol in. Ze doet social studies projecten en maakt presentaties, ze werkt samen met klasgenootjes en ze kletst met haar vriendinnen Megan, Jessie, Leila en Lia. De enige ‘achterstand’ die Nynke academisch heeft, ten opzichte van haar leeftijdsgenoten, is op het gebied van taal. Niet echt een verrassing als je bedenkt dat je het dan hebt over een verschil in (begrijpend) lezen en spelling van een 10-jarige die sinds een half jaar Engels spreekt, en haar 10-jarige klasgenoten, waarvan de meesten in Amerika geboren zijn!

In September kon haar juf nog niet eens een leestest afnemen, omdat Nynke slechts een paar woorden Engels sprak, maar inmiddels scoort ze op de leesttest al het nivo van Grade 2 (= nivo van engels sprekende kinderen van een jaar of 8) en bij de oudergesprekken een paar weken geleden kregen we te horen dat Nynke’s Engels, zowel gelezen als geschreven, soms beter is dan van een paar van haar (Amerikaanse!) klasgenootjes.
Omdat Nynke nog niet eens een jaar Engelse les heeft, hoefde ze deze week niet mee te doen met de MCAS (Massachusetts Staats-toesten, net zoiets als de CITO) voor taal (de 4th Grade MCAS toetsen voor Math doet ze volgende maand wel), omdat begrijpend lezen, schrijven en spelling op 4th Grade nivo nog wat te hoog gegrepen is. Maar met haar boekenverslindende tempo zal ze dat nivo nog wel gaan halen voor we weer weg gaan uit de VS. Grof geschat leest Nynke zo’n 1,5-2u per dag! ’s Ochtends als ze wakker wordt en ’s avonds in bed voor ze gaat slapen; ’s middags in een hoekje van de bank, als ze niet aan het spelen is met Lena, Fiene en Tijmen, of huiswerk aan het maken; voorlezen aan Fiene of lezen met Lena; onderweg in de auto; of tussen de gangen door, in een restaurant. Er is altijd wel een boek in haar buurt. De e-reader met zo’n 300 Nederlandse kinder- en jeugdboeken – speciaal aangeschaft voor dit jaar in de VS - heeft ze al voor ¾ ‘uit’; en in de zomer hebben we waarschijnlijk een kuub extra te verschepen door alle Engelse boeken die we hier al gekocht hebben. Naast een paar studieboeken, kunst- en kookboeken en reisgidsen voor Jan en mij, prentenboeken voor Fiene, en eenvoudige leesboeken in het Engels voor Lena en Tijmen, is zeker de helft van alle nieuw aangekochte boeken van Nynke! De Joody Moody, Ramona, en Fudge series heeft ze al uit, en wekelijks brengt ze 3 of 4 boeken mee uit de schoolbieb..... en nog is het niet genoeg. Boeken zijn hier niet duur, vooral niet als we ze via Scholastic kopen (goedgeprijsde boeken op goedkoop papier en voor 25% van het aankoop bedrag mag de schoolbieb of klas ook boeken uitzoeken), maar tegen Nynke’s leeshonger kunnen wij niet opkopen. Vorige maand is ze lid geworden van de gemeentelijke bibliotheek en met een leen-limiet van 150 boeken (per keer) gaat het hopelijk lukken om onze boekenwurm te verzadigen.....