Massatoerisme in de natuur

Net een paar dagen camping achter de rug, en aangezien we – wel met een volle achterbak, maar wat kampeerbenodigdheden betreft – licht reizen was het zowel qua stroomvoorziening als zitcomfort een beetje behelpen. De laptop heeft even rust gehad.

Maar nu zit ik weer aan een tafel, ruimte om me heen, muziekje op de achtergrond, en Jan die op mijn rug wrijft omdat mijn eczeem na jaren afwezigheid in alle felheid weer is opgevlamd (te wijten aan teveel zon en warmte?), onze ervaringen van de afgelopen dagen op te schrijven.

Aan het begin van de avond zijn we aangekomen in ons laatste Balkanland: Slovenië. Op de heenweg er wel al even doorheen gereden op weg naar Zagreb, met een lunchstop in het oude stadje Ptuj, maar verder hebben we nog niets van het land gezien. Behalve op de kaart natuurlijk, toen ik onze route aan het uitstippelen was. Ik moet eerlijk bekennen dat ik Slovenië niet echt op mijn netvlies had. Een vage voorstelling van frisse, keurige dorpjes te midden van alpenweitjes, een hoofdstad waarvan ik de naam op moest zoeken (Ljubljana had ik echt niet paraat), het meer van Bled had ik wel eens van gehoord, maar verder… Met overwegingen als natuur, een leuk stadje in de buurt, aantrekkelijke accommodatie voor een dag of drie was ik uitgekomen op een chalet in de bossen, in de buurt van Skofja Loka, net ten westen van de hoofdstad. Wandelen, ergens lunchen, een toeristisch rondje Bled – Triglav National Park – Bohinje, of gewoonweg rondlummelen in het huis, genoeg wat we hier zouden kunnen doen. Na een gesprekje met Erik, de huiseigenaar - die ons in Skofja Loka bij de benzinepomp heeft opgepikt en voor ons uit is gereden naar het huisje dat 800m hoger in de bergen ligt – hebben we Bled van het lijstje geschrapt. Erg toeristisch.

En daar zijn we na Dubrovnik, Split en vooral de Plitvice meren wel een beetje klaar mee. Waar we in de eerste twee weken vooral op reis waren, in contact met lokale mensen, leuke plekjes ontdekken en vooral proberen iets van de plaatselijke gewoontes en cultuur te ervaren, zijn we ons met het oversteken van de grens met Kroatië veel meer consument gaan voelen. Alles is hier veel meer ingericht op de toeristen. Pinautomaten, restaurants, fatsoenlijke toiletten, bewegwijzering naar alle plekken die je ‘gezien’ of ‘gedaan’ moet hebben, het is er allemaal, en in overvloed. In de rij om je auto te parkeren, in de rij om over een muur te lopen, in de rij voor een ijsje, en alles tegen een bedrag in Kuna’s, of Euro’s - daar doen ze hier niet moeilijk over – dat equivalent is aan de Amsterdamse tarieven. Op zich niet verkeerd, hoor, maar wij missen de spontane vondsten, een onverwacht watervalletje, leuk gesprek met een local, of grappig eettentje waar ook plaatselijke mensen gaan eten. We hebben in de afgelopen week in Kroatië volgens mij geen enkele Kroaat gesproken, behalve in een winkel of bij de bootverhuur. Wel héél véél buitenlanders. Alle Nederlanders die we niet in Bosnië, Montenegro en Albanië zijn tegengekomen zitten gewoon aan de Kroatische kust. Of bij de Plitvice meren… dat sloeg alles.

Zoals Jan in zijn dagboek schreef:
....'De Plitvice meren in het oosten van Kroatië zijn een reeks van een tiental meren ter grootte van een kleine honderd meter tot bijna 2km lang en vrij smal, die over een lengte van zo’n 5km 180 meter naar beneden gaat via een tiental watervallen. Soms komen de watervallen over de breedte van het meer via allerlei gaten en kieren naar beneden zodat je een dozijn watervalletjes hebt die dan over een meter of 200 breed 20m naar beneden vallen. Het water in de rivier en meertjes is kraakhelder en spiegelt blauw, en overal zijn vissen te zien die soms stil in het water hangen maar soms ook stationair tegen de stroming in blijven zwemmen, als groepen van wel 100 tegelijk. Prachtige choreografie. In het dal zijn er ook een aantal grotten te vinden en het uitzicht vanaf de bovenrand van het ravijn op de watervallen is heel erg mooi. Al met al is dit gebied met z’n meren en watervallen echt prachtig, en de moeite waard om een stukje om te rijden. Dat vinden niet alleen wij, maar met ons nog anderhalf miljoen mensen per jaar (dus gemiddeld 4000 mensen per dag, maar naar schatting zijn dat er in het hoogseizoen ruim 11.000 per dag). Plitvice is een UNESCO werelderfgoed en komt daardoor in álle reisgidsen van Kroatië voor, wat verklaart dat we hier – voor het eerst in onze rondreis – groepen Amerikaanse toeristen achter een gids zien lopen, hordes Japanse toeristen tegenkomen, compleet met selfiesticks, hoedjes en sjaaltjes, en waarom ongeveer 50% van de mensen in het park Nederlands spreekt. Op Dubrovnik en Split na hebben we gisteren meer toeristen gezien dan tijdens onze hele reis. Plitvice is het Marken en de Zaanse Schans van Kroatië, de André Rieu van de natuurbeleving. Om de hordes mensen toegang te bieden tot dit moois zijn er twee gigantische parkeerterreinen gebouwd die helaas tegen 10u volledig bezet zijn, zodat mensen kilometers langs de weg lopen om het park in te komen. Soms is het zo druk dat ze zelfs stoppen met tickets verkopen. Slimmeriken gaan al om 7u, zodra het park open gaat (zoals de ronkende diesels van de Nederlandse leasebakken ons op de camping als ongewenste wekkers laten weten), anderen gaan pas na vieren (zoals wij), als de eerste tourbussen en vroege bezoekers weer vertrekken. Om het volk het moois te laten zien zijn er een aantal routes uitgezet die leiden over steigers waar je – vaak file lopend - over en langs de watervallen komt. In het begin ontwijk je nog tegenliggers, maar later blijf je stug op je eigen koers (vooruit) en bots je met enige regelmaat tegen dubbellopende mensen op.

Veel mensen op een kluit helpt niet bij een positieve natuurbeleving, daar zijn in elk geval Nynke, Tijmen, Madelon en ik onafhankelijk van elkaar het wel over eens. Dik een half uur in de rij voor een boot om het meer over te steken, in de volle zon, is niet grappig. Wachten voor een (legitieme) foto die door een vader van zijn kroost voor een waterval genomen wordt, omdat dit de tigste keer is, niet grappig. Je best doen om zo snel mogelijk door een natuurgebied te lopen is niet grappig! Plitvice is mooi, prachtig zelfs, maar niet grappig. Zoals Heidestein mooi is, omdat het rustig en leeg is, en je op je eigen manier, op je eigen tempo van de het natuurgebied kan genieten. Zo is Amelisweerd, hoewel heel mooi, omdat je moet file lopen niet grappig. Een bevestiging dus van wat we al wisten, maar toch liepen we met opgetrokken wenkbrauwen.... Maar we hebben wel mooie foto’s.’ ...[fragment uit Jan's dagboek]

Conclusie: massatoerisme doet, wat ons betreft, afbreuk aan onze beleefervaring - dubbelop, realiseer ik me, maar wat ik bedoel is dat om iets echt te kunnen beleven, te zien, binnen te laten komen, ik wil kunnen in- en uitzoomen: stapje dichterbij, stapje verderaf, kijken door de spleetjes van mijn ogen, luisteren naar de plek... De ervaring om iets echt in te voelen of te beleven. Of het nou gaat om kunst, natuur, muziek of een culinair hoogstandje, een beetje rust in mijn hoofd of om me heen heb ik daarvoor wel nodig om het echt binnen te laten komen. -Wij kiezen liever voor een ongerept stukje natuur of een rustig dorpje, per ongeluk ontdekt of via de tip van een local, dat misschien wat minder ‘grootst’ of ‘prachtig’ te boek staat, maar wat we wel op ons eigen tempo en manier kunnen laten inwerken (zoals het meertje in de berg boven de Tara Kloof vs het Biogradska meer; het watervalletje onderweg in Bosnië vs de waterval van Jajce; of Trebinje vs Dubrovnik). Het meer van Bled valt af, maar een ritje naar een plaatselijk zwembad gevuld met bronwater waar onze gastheer ons over vertelde, zit er vast wel in, de komende dagen.